In ár gCroíthe go deo [Na zawsze w naszych sercach]

Rock jest martwy, rock się skończył, rock zjada swój własny ogon. Tego typu opinie dotyczące szeroko rozumianej muzyki gitarowej – bo chyba możemy umówić się na takie rozumienie rocka w jego najbardziej podstawowym wydaniu – słychać właściwie od końca lat sześćdziesiątych, a więc dekady, w której ta forma muzyki i sztuki się narodziła. Nie ma się też co dziwić, że z każdym kolejnym rokiem opinii takich przybywa, do czego zresztą niejednokrotnie przyczynia się sam rozwój rocka, powielającego i przetwarzającego własne mity.

Ale czy czasem nie popadamy tu w niczym nieuzasadniony defetyzm? Czyż rock – jak cała kultura – już od dziesięcioleci nie stanowi obszaru recyklingu idei, które nieustannie pozostają w swego rodzaju zamkniętym obiegu? A jeśli tak, to czy naprawdę trzeba aż tak dramatyzować i robić z tego problem? Tym bardziej że gatunek ten – wbrew obiegowym opiniom sugerującym, że ze swoimi kilkudziesięcioma latami na karku nie może już być atrakcyjny dla młodych pokoleń – ponownie podnosi swoją głowę. I uderza w najczulsze struny ludzkich emocji, estetyk i pokładów gniewu. Mam tu na myśli falę młodych zespołów, głównie pochodzących z Wysp Brytyjskich, które od końcówki drugiej dekady XXI wieku tworzą świetną muzykę nie tylko dla wtajemniczonych, ale z powodzeniem przebijają się z nią do głównego nurtu. Black Midi, Black Country, New Road, Idles, Shame, Goat Girl, Squid – żeby wymienić tylko kilka. Wydaje mi się jednak, że najważniejszym z tych zespołów, okrętem flagowym całej tej sceny, jest pochodzący z Irlandii Fontaines D.C.

Wspomniana irlandzkość to nie tylko czynnik odróżniający Fontaines D.C. od konkurencji (przypominam: pozostałe grupy pochodzą z Wielkiej Brytanii), ale też fundament ich tożsamości – nie tylko artystycznej. Widać ją na każdej z trzech genialnych płyt grupy. W pisanych i wykrzyczanych przez Griana Chattena tekstach, podejmujących tematykę niełatwych relacji angielsko-irlandzkich (co ciekawe, sam wokalista jest jedyną osobą w zespole, w której żyłach krew irlandzka miesza się z angielską). Widać w odważnych nawiązaniach do literatury irlandzkiej, której zdeklarowanymi miłośnikami są członkowie zespołu (chodzi o takich pisarzy jak Patrick Kavanagh, James Joyce, W.B. Yeats czy Brendan Behan). Widać w tytułach i okładkach płyt oraz teledyskach zazwyczaj reżyserowanych przez zaprzyjaźnionego krajana – Hugh Mulherna. Być może jednak najważniejszym i najciekawszym momentem, w którym owa irlandzkość się pojawia, jest Skinty Fia – najnowsza płyta grupy z kwietnia 2022 roku. Jest to pierwszy album stworzony przez artystów po przeprowadzce z Dublina do Londynu latem 2020 roku. Tym samym irlandzka tożsamość staje się tu czynnikiem niejako zewnętrznym, na który muzycy mogą, czy wręcz muszą, spojrzeć z dystansu. Jednocześnie to oddalenie jest na tyle świeże i bolesne, że ogromną rolę odgrywa tu jeszcze żarliwa tęsknota za ojczyzną. Przekłada się to na bardzo niejednoznaczne emocje, którymi właściwie cała płyta buzuje – jakby mieszanka gniewu i melancholii. Kto wie, czy nie najbardziej widać to połączenie w otwierającym album, genialnym utworze zatytułowanym po irlandzku, czyli w Irish Gaelic, In ár gCroíthe go deo.

Opowieść o tej piosence, jednej z pierwszych skomponowanych na płytę, to zarazem historia życia – czy raczej śmierci – Margaret Keane. Irlandka przez większość swojego życia mieszkała w angielskim Coventry, a zmarła w lipcu 2018 roku w wieku 73 lat. Kiedy jej rodzina chciała uczcić pamięć o niej i jej narodowości poprzez umieszczanie na nagrobku irlandzkiej sentencji In ár gCroíthe go deo, spotkała się z odmową lokalnej parafii. Jako powód podano wyjaśnienie, że wspomniana fraza mogłaby być uznana za polityczną deklarację, pośrednio nawołującą do zburzenia kruchego angielsko-irlandzkiego konsensusu. Córki Margaret Keane nie przyjęły jednak tej argumentacji i po serii odwołań ostatecznie w lutym 2021 roku sąd Kościoła Anglikańskiego cofnął decyzję parafii. O sprawie muzycy Fontaines D.C. dowiedzieli się z prasy i uznali, że ta historia ma wymiar nie tylko indywidualny, ale też uniwersalny, jako że dotyka problematyki dziedzictwa kulturowego Irlandczyków mieszkających w Wielkiej Brytanii; a warto tu dopowiedzieć, że według najnowszych danych mówimy o liczbach rzędu 377 000–447 000. Ponadto historia Margaret Keane to też przykład na traktowanie języka, tu: irlandzkiego, ale przecież można to przełożyć na inny kontekst narodowy – jako narzędzia używanego do obrony własnej tożsamości z jednej oraz atakowania jej z drugiej strony. A jeśli jeszcze pamiętamy o przeprowadzce członków zespołu do Londynu, to nie może dziwić ich namysł nad tymi wydarzeniami oraz wszystkimi ich konsekwencjami.

Ta historia na szczęście kończy się dobrze. Po pierwsze, o czym już wspominałem, piosenka In ár gCroíthe go deo otwiera trzecią płytę Fontaines D.C. Jak dla mnie – najlepszą płytę wydaną w roku 2022. I czyni to w fenomenalnym stylu: ta podniosła, elegijna atmosfera (jakże dobrze komponująca się ze wspomnianą historią), te zjawiskowo piękne harmonie wokalne (w wykonaniu wokalisty Griana Chattena i gitarzysty Conora Curly’ego zawodzących tytułową frazę), ten minimalizm i zarazem dosadność napisanego przez Chattena tekstu, ta pasja w graniu, ta szczerość w wyrazie… Po drugie, kiedy piosenka była już gotowa, zespół skontaktował się z córkami Margaret Keane, tak zażarcie walczącymi o pamięć i prawdę o swojej matce, i wysłał im kopię utworu. Wiadomo, że piosenka została potem odtworzona nad grobem Margaret Keane. Czy może być lepszy dowód na to, że walka o własną tożsamość – zawsze, w każdych okolicznościach, nawet niejako po śmierci – ma sens?