Ted, Just Admit It… [Przyznaj to, Ted…]

Jane’s Addition to zespół legenda (wciąż żywa: istnieje z przerwami od 1985 roku); Jane’s Addition to zespół-instytucja (choć nagrywająca rzadko).

Na taką reputację i kultowy wręcz status przekłada się nie tylko eklektyczna i energetyczna, a przy tym szalenie oryginalna muzyka, ale też to, co poza nią: przełamujący bariery banalnie prostej opozycji płciowej publiczny wizerunek muzyków (damskie stroje, quasi-homoseksualne pocałunki, mroczna przeszłość Perry’ego Farrella, wokalisty i lidera zespołu), bulwersujące okładki płyt (np. debiutanciej Nothing’s Shocking z 1988 roku, o której tu mowa, zdobi zdjęcie rzeźby autorstwa Farrella przedstawiające dwie nagie syjamskie bliźniaczki z płonącymi głowami) oraz tematyka podejmowanych tekstów. Na zaledwie czterech pytach studyjnych (zauważmy: wszystkich bezbłędnych i genialnych), grupa bez pruderii podejmuje takie tematy jak narkotyki, przemoc czy seks. Za każdym razem podchodzi do nich w sposób nieszablonowy, opisując zarówno ich jasne strony (jeśli takie da się znaleźć), jak i ciemne. Dzieje się tak chociażby w słynnej Jane Says (opowiadającej historię młodej narkomanki, a prywatnie znajomej zespołu, Jane Bainter) czy w równie słynnym Three Days (którego kanwę stanowi opis kilkudniowej orgii z udziałem wokalisty, jego partnerki Casey Niccoli i ich wspólnej przyjaciółki Xioli Blue). Wydaje się jednak, że utworem, który pod względem kontrowersji przebija wszystkie inne z repertuaru Jane’s Addition jest Ted, Just Admit It…, centralny punkt wspomnianej płyty Nothing’s Shocking.

W swoim głośnym eseju Pożytki z literatury. Szok Rita Felski pisze: „Szok stanowi antytezę błogiej, niezmąconej i zmysłowej przyjemności, która kojarzy się nam z zachwytem. Nasze poczucie wewnętrznej równowagi zostaje zaburzone” (tłumaczenie Magdalena Kunz i Tomasz Kunz). Mam wrażenie, że dokładnie taki cel przyświecał Perry’emu Farrellowi, kiedy pisał tekst tej piosenki (muzyka jest dziełem wszystkich czterech członków grupy). Bo nie chodzi tu przecież tylko o obsesyjnie wykrzyczaną frazę „seks to przemoc” („sex is violent”) na tle psychodelicznych, plemiennych bębnów Stephena Perkinsa (w pierwszych minutach utworu) i zmasowanego ataku wściekłych, wręcz apokaliptycznych gitar Dave’a Navarro i Erica Avery’ego (w jego dalszej części). Kluczowe jest tu swoiste przekroczenie granicy pomiędzy tym, o czym mówić można, a tym, o czym wspominać nie wypada, czy wręcz nie wolno. Dzieje się tak dlatego, że owym Tedem z tytułu piosenki jest nie kto inny jak Ted Bundy, niesławny seryjny morderca. Pisząc o nim i – jak zobaczymy dalej – udzielając mu głosu, Farrell aspiruje do miana „wzorcowego nowoczesnego artysty”, którego w klasycznym tekście Wyobraźnia pornograficzna Susan Sontag nazywa „komiwojażerem sprzedającym szaleństwo” (w tłumaczeniu Ignacego Sieradzkiego). 

Ted Bundy (1946–1989) to wielokrotny morderca, który w latach 1974–1978 porwał, zgwałcił i zamordował kilkadziesiąt kobiet i dziewczyn; ostatecznie przyznał się do zabicia trzydziestu ofiar, ale śledczy podejrzewają, że znacznie więcej. Jednak Bundy nie jest tylko i po prostu mordercą. Dzięki swojej charyzmie, inteligencji i nieodpartemu urokowi osobistemu jawi się jako osoba daleko wykraczająca ponad nasze wyobrażenia o tego typu ludziach. A to przekłada się na jeszcze większe poczucie dyskomfortu i zagrożenia, jakie jego postać i jego historia wywołują. Stąd już tylko krok do popkultury, do której Bundy, wraz z jemu podobnymi – Charlesem Mansonem, Jeffreyem Dahmerem, Johnem Wayne’em Gacym lub Richardem Ramirezem – wkracza jako jej antyikona. I to niezależnie od tego, czy nam się to podoba, czy nie. Od 1984 roku – sześć lat po ostatecznym pojmaniu i trzy lata przed egzekucją na krześle elektrycznym – powstało na jego temat aż dziewięć filmów fabularnych, o książkach czy serialach dokumentalnych nie wspominając. Tylko w ostatnich pięciu latach premierę miały trzy filmy fabularne oraz dwa seriale dokumentalne (jeden dostępny na Netflixie, drugi na Amazonie). Nie można tu też nie wspomnieć o dosadnej satyrze na telewizyjną przemoc i swoisty kult seryjnych morderców, którą Bundy do pewnego stopnia zainspirował, a mianowicie o słynnym filmie Olivera Stone’a, Urodzeni mordercy (1994). Filmie, w którym zresztą piosenka Ted, Just Admit It… się pojawia, stanowiąc jego punkt kulminacyjny (mówiąc precyzyjnie: jest to miks tej piosenki z I Put A Spell On You Diamandy Galas; autorem tej podwójnej wersji zatytułowanej wymownie Sex Is Violent jest Trent Reznor). 

Trudno się zresztą kontekstowi Urodzonych morderców dziwić, bo utwór Jane’s Addiction jest równie przewrotny i kontrowersyjny jak film Stone’a (można wręcz zaryzykować tezę, że do pewnego stopnia piosenka zainspirowała obraz). Choćby dlatego, że w pewnym momencie wokalista zespołu niejako udziela Bundy’emu głosu – pojawia się fragment wywiadu z mordercą, pochodzący z bodaj pierwszego filmu dokumentalnego jemu poświęconemu, a mianowicie Murder: No Apparent Motive z 1984 roku. Ponownie odnosząc się do eseju Rity Felski, można powiedzieć, że jest to ten moment, w którym „przemoc w tekście, przeistacza się w przemoc tekstu”. Jest tak, gdyż w tym fragmencie Bundy zapewnia słuchaczy o swojej niewinności i robi to pomimo miażdżących dowodów przemawiających za jego winą (podobne manipulacje i uniki stosował przez cały okres uwięzienia). Czy więc Farrell wraz z Jane’s Addiction nie przekraczają tu granicy nieprzekraczalnej? Czy chodzi tu o gloryfikację zbrodniarza i jego czynów? Nie wydaje mi się. Bo choć – jak pisze Susan Sontag – „człowiek, chore zwierzę, nosi w sobie pożądanie, które może doprowadzić go do obłędu”, to Farrell zdaje się mocno stąpać po ziemi. A ta piosenka to nie apoteoza zła, a wiwisekcja mechanizmów popkultury, która owo zło często oswaja i podaje nam w postaci strawnej, niebudzącej moralnych dylematów papki. Czy więc i my czasem nie padamy ofiarami takich manipulacji? Przyznajmy, że i tak bywa, i nie poczujmy się bynajmniej lepiej.